Հանցը Կը Պատժուի

Շաբթուան մը պաղէն-անձրեւէն ետք, անամպ, կապոյտ երկինքին վրայ կը շողայ արեւը: Ծառերուն բողբոջները պայթած են, ու կարծես կը տեսնես տերեւներուն մեծնալը:
Տղաս կիսամերկ փողոց ինկած էր: Մայրը մտահոգ էր.

– Պիտի պաղի՝ հիւանդանայ, հայրն ես. բան մը չընե՞ս:

– Դուն ալ մայրն ես. դուն ի՞նչ ըրիր, յետոյ ՝ ի՞նչ կ’ըլլայ որ… անոնց արիւնը տաք է, արեւը՝ ջերմ, դիւրին-դիւրին պաղ չեն առներ: Բայց եթէ կ’ուզես՝ կ’երթամ ստուգելու, թէ ի՛նչ կ’ընեն:

Դեռ դուռէն չէի ելած՝ տղաս ու Հանցը հեւալով ներս մտան:

– Փա՛, խորոված շինենք կոր. մաման ո՞ւր է:

– Ներսն է. ի՞նչ խորոված, ի՞նչ բան. շունչ ա՛ռ:

– Մեծ կրակ մը վառեցինք պարտէզը. Ճէքին հաթտակները բերելու գնաց, ես փաթաթէսները պիտի տանիմ՝ մոխիրի մէջ պիտի խորովենք:

– Անգամ մը հո՛ս եկուր, դուն կրակի հետ գործ չունիս: Եթէ հաթտակ կ’ուզես, ես կը շինեմ քեզի համար: Դեռ վիզիդ վէրքը նոր աղեկցուցինք:

– Օ՜, մա, փլի՜զ, մա՛, շատ զգոյշ կ’ըլլամ, փլի՛զ. աղուոր մամաս. մէ՛կ անգամ, փլիիի՜զ…:

Ես աչքով նշան ըրի, որ արտօնէ:

– Աչքով-ունքով մի՛ ըներ, ի՛նչ կ’ուզէք՝ ըրէ՛ք. բայց եթէ գլխուն փորձանք մը գայ՛ ինծի մի՛ վազէք: Ես յոգներ եմ հիւանդ ու վէրք նայելէ:

Բայց հաշտութեան ծիածանը երեւցաւ. մայր ու տղայ համբուրուեցան: Տիկինը իր ձեռքով գետնախնձորները տոպրակը դրաւ, տուաւ տղուն:

– Կրակին մի՛ մօտենար. միսն ու փաթաթէսները լա՛ւ եփեցէք, հում չուտէ՛ք, կը հիւանդանաք:

– Այո՛, մամա:

Երբ տղաս, մեծ ուրախութեամբ ճամբայ ելաւ, Հանցը՝ մեր շունը, կլոր մարմինը օրօրելով, ինկաւ ետեւէն: Արեւը կը շողար իր սեւ մուշտակին վրայ, որ արծաթի պէս կը փայփլէր:
«Վերջերս աս շունը շատ կը կերակրեն, շատ գիրուկցեր է, ուտելիքին մէկ ժումը կտրելու է» խորհեցայ, ու դանդաղ, անհոգ քայլերով ուղղուեցայ դէպի տղոց զբօսատեղին:
Նոր ծաղկած վայրի կերասենիին տակ, տղաքը հաւաքեր էին իրենց պաշարը, եւ կը սպասէին կրակին հասնելուն: Երջանիկ էին ու անհանդարտ՝ ճնճղուկներու երամի մը պէս:
Միայն Հանցը տխուր էր: Ականջները կախ, դէմքը ամպոտ, կեցեր էր ծառի շուքին: Փորձեր էր հաթտակները հոտուըտալ. զգայուն բարակ քիթը մօտեցուցեր էր, որ հոտուըտայ՝ միայն մէկ անգամ, բայց տղաքը տեսեր էին, կասկածեր, յանդիմաներ, ու վիզէն բռնած՝ մէկդի նետեր էին…:

– Ասոնք քուկդ չեն Հանց. անդին գնա՛:

Քովը գացի, շոյեցի: Պոչը շարժեց, ըսելու պէս՝ թէ ինծի հանդէպ բան չունէր, բայց նեղուած էր:

– Տղա՛ք, զգո՛յշ եղէք, ձեռք-ոտք չայրէ՛ք, դրացիին տունը կրակ չտա՛ք,- ազդարարեցի, ու երգ մը մռմռալով՝ դարձայ տուն:

Տասը րոպէ չէր անցած՝ տղաս ու Հանցը խոհանոց մտան:
Տղուս վրայ ակնարկ մը՝ եւ հասկցայ, որ մեծ բան մը պատահած էր: Դէմքը մուր, հող, քրտինք էր. վարի շրթունքը կը դողար, ու շապիկին մէկ թեւը չկար: Ո՛ւր որ է պիտի լար:

– Հո՛ս եկուր տեսնեմ, տղա՛ս, ի՞նչ եղաւ, ի՞նչ պատահեցաւ. ի՞նչ է եղածը…:

Շրթունքները քիչ մը եւս դողացին ու լուռ՝ գլուխը դարձուց դէպի շունը.

– Հա՛նցը:

– Հա՞նցը…,- կրկնեցի ես հարցական:

– Հաթտակները կերաւ:

– Չեփա՞ծ…:

– Անոր համար՝ ի՞նչ կարեւորութիւն…: Չենք գիտեր՝ ե՛րբ կերաւ. մենք ապուրով եւ փաթաթէսներով զբաղած էինք, մէկ ալ տեսնենք՝ Հանցը կայ, հաթտակները չկան:

– Ուտելը տեսա՞ք:

– Չէ՛, բայց երբ բերանը հոտուըտացինք՝ բերնէն հաթտակի հոտ կու գար: Յետոյ ուրիշ մէկը չկար հոն իրմէ զատ…:

– Ուէ՜լ, ուրիշ անգամ նորէն կը շինէք: Այս անգամ Հանցը հետդ չես տանիր: Իբր պատիժ՝ զինք կը կապենք հոս:

Յուսահատ՝ գլուխը շարժեց ժխտական:

– Ինչո՞ւ… ի՞նչ եղաւ որ…:

– Երբ տեսանք՝ հաթտակները չկան, վէճ ունեցանք: «Չես գիտեր՝ ինչո՛ւ կը պահէք զայն. վերջապէս գերմանացի շուն է. ի՞նչ կը սպասես. անո՛ւնն իսկ գերմանական է. դեռ աղէկ որ Հիթլէր կամ Կէօրինկ չէ… Ամերիկա կ’ապրի, ու գողութիւն կ’ընէ» ըսին: Պիտի ծեծէին: Կռուեցանք: Փաթաթէսի բաժինս առի եւ եկայ:

Շապիկին պոչով բռնած էր գետնախնձոր մը, այրած կեղեւով ու թերեւս հում միջուկով…:
Հանգստացուցի զինք, ու ղրկեցի լուացուելու: Երբ վերադարձաւ՝ ձեռքս ուսին դրի եւ ըսի.

– Հանցը պիտի պատժենք որկրամոլութեան համար, այս իրիկուն ու վաղը՝ ճաշ չկայ: Արդէն շատ գիրցած է. թո՛ղ հասկնայ՝ ինչ է եղեր գողութիւն ընելը: Անպիտանը…:

Օրը շուտ անցաւ. ձայնասփիւռէն գիշերուան վերջին լուրերը լսելէ ետք՝ պառկեցանք:

– Արա՛մ, ելի՛ր տունը գող կայ,- փսփսուքով կէս գիշերին արթնցուց զիս կինս:

– Ի՞նչ, գո՞ղ կայ… հապա շունը չհաջե՜ց…,- ցատկեցի ես տեղէս:

– Անպատճառ անօթի ձգելուդ համար քէն ըրած է… լսէ՛, խոհանոցը մէկը կայ:

Սիրտս կը բաբախէր. ծունկերս կը դողային: «Գողերը կիները չեն սպաններ, դո՛ւն գնա նայելու», պիտի ըսէի, բայց ամչցայ: Անգամ մը-երկու բարձր հազացի՝ գողը զգուշացնելու համար:
Նրբանցքի լոյսին կոճակը դարձուցի, եւ «Հայր մեր որ յերկինս ես» ըսելով ուղղուեցայ խոհանոց: Աչքս մօտեցուցի դրան ճեղքին:
Սառնարանին դէմ, կաթի շիշը ձեռքը, գիշերանոցով գետին նստած էր տղաս: Քովը՝ Հանցը, քիթը՝ կաթով լեցուն իր կապոյտ պնակին մէջ, մեծաղմուկ կը լափէր: Տղաս, գիրուկ, ճերմակ ձեռքը դրած անոր մէջքին, վրան հակած՝ գորովալի խօսքեր կը փսփսար ականջին:

– Շա՜տ անօթի էիր, հա՞, վա՜խ եմ ըսեր, քեզ պատժեց չա՛ր փափան: Բայց դուն ալ գողութիւն ընելու չէիր…: Կերա՞ր. ուրիշ կ’ուզե՞ս, սպասէ՛, անդի՛ն, մի՛ լիզեր քիթս-բերանս. տեսա՞ր, թափեցի՛ր, սո՛ւս, ձայն մի՛ հաներ, հիմա կ’արթննայ փափաս…:

Ուսիս վրայէն մէկը կը շնչէր, գլուխս դարձնելով տեսայ, որ «մաման» էր. ուշացած ըլլալուս համար եկեր է զիս փնտռելու:
Բան չըսինք իրարու. ձեռք ձեռքի, մութին մէջ, վերադարձանք մեր անկողիններու ջերմութեան:

Գրեց: Արամ Հայկազ